Na początek – kilka ciekawostek o aloesie:

• W aloesie znajdziemy ponad 75 substancji czynnych.
• Aloes jest źródłem „białego złota” czyli minerałów ORMUS
• Aloes ma zastosowanie w stomatologii, poprawia pracę układu pokarmowego, skóry i zmniejsza stany zapalne w organizmie.
• Aloes można uprawiać samodzielnie w domu na parapecie, w razie konieczności można zrobić okład z roztartych liści, maseczkę na twarz czy opatrunek na ranę.

Aloes – dobry na wszystko

Aloes jest znany i szeroko stosowany na całym świecie. Nie ma medycyny, która, by go nie wykorzystywała, włącznie z medycyną chińską. Stosowany był w Mezopotamii w 2100 r. p.n.e., gdzie posiadał nawet glinianą tablicę akredytacji. O jego właściwościach możemy czytać również na egipskich papirusach z 1550 r. p.n.e. Ma tak szerokie zastosowanie udokumentowane badaniami, że można powiedzieć, iż aloes jest dosłownie na wszystko. Stosuje się go m.in. w zaparciach, gdyż ma lekko rozluźniające działanie, w chorobach układu pokarmowego, do poprawy składu flory jelitowej, w kolkach, astmie, chorobach płuc, chorobach demencyjnych, chorobach skóry, w problemach układu pokarmowego, chorobach pasożytniczych, infekcjach, nadciśnieniu, cukrzycy typu 2, stomatologii, grzybicy, kosmetologii, ale również w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Wykorzystywany był również do leczenia poparzeń skóry po radio i chemioterapii. Wciąż funkcjonuje jako lekarstwo na wiele dolegliwości w medycynie chińskiej, indyjskiej, afrykańskiej i japońskiej. Z powodu aloiny zyskał złą sławę i amerykańska FDA[1] zakazała go stosować jako lek.

Aloes należy do rodziny Asphodelaceae Liliaceae lub Aloaceae. Z powodu różnych sposobów klasyfikacji, wyróżnia się w zależności od źródeł literaturowych 300-420 gatunków. 20 gatunków aloesu uważa się za lecznicze, a najbardziej popularnymi są aloes zwyczajny (Aloe barbadensis Mill., nazywany też Aloe vera L.) i aloes drzewiasty znany z naszych domowych parapetów (Aloe arborescens Mill.). Wszystkie aloesy z wyjątkiem Aloe vera są pod ochroną. Roślina ta pochodzi z krajów śródziemnomorskich, ale można ją obecnie spotkać w klimacie tropikalnym i subtropikalnym [2,4,5]. Aloes drzewiasty z powodzeniem można uprawiać na domowym parapecie, lubi podłoże w 50% składające się z ziemi i 50% pisaku lub po prostu gotowe podłoże dla kaktusów. Aloes nie lubi nadmiernego podlewania i poza tym nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Jest łatwy w uprawie i rzadko choruje. Można zatem uprawiać go w domu i cieszyć się jego leczniczymi właściwościami za tzw. darmo. Rzadziej spotykany, ale również możliwy w uprawie parapetowej jest aloes zwyczajny. Oba gatunki mają podobne właściwości lecznicze. Należy pamiętać, że rośliny osiągają swoją moc leczniczą dopiero po trzech lub czterech latach wegetacji. Wtedy mają najwięcej polisacharydów i flawonoidów [5].

Miąższ aloesu

Miąższ liści aloesu składa się 96% z wody i 4% suchej masy, w której znajduje się ogromna ilość aktywnych składników. 73% suchej masy to błonnik, a niemal 17% to popiół [5]. Zadziwiające jest, że tak niewielka ilość jaką jest 10% z suchej masy, której jest 4% w aloesie, czyli 0,4g liścia aloesu ze 100g produktu ma tak niesamowite właściwości. Pomimo, iż starałam się znaleźć coś negatywnego znalazłam niemal tylko same pozytywy. Do tej pory nie spotkałam się z żadnym produktem, który miałby tak szerokie, a do tego udokumentowane badaniami naukowymi działanie.

W aloesie znajdziemy małe ilości kwasów tłuszczowych, w tym: arachidonowy, linolowy, γ-linolenowy, mirystynowy, kaprylowy, palmitynowy i stearynowy [5]. Kwas γ-linolenowy ma działanie przeciwzapalne, przez co wykorzystuje się go w autoimmunologii, chorobach neurodegeneracyjnych, metabolicznych, jak również w problemach skórnych i hormonalnych [6,7,8]. Kwasy tłuszczowe mirystynowy i kaprylowy znamy z osławionych właściwości kokosa. Wpływają bardzo korzystnie na nabłonek przewodu pokarmowego, działają immunomodulująco, bakterio- i grzybostatycznie [9,10].

Aloes zawiera 7 spośród 9 niezbędnych (egzogennych) aminokwasów, nie zawiera tryptofanu, znajdziemy w nim również polipeptydy o właściwościach lektynopodobnych, lecz nie trafiłam na badania, które wskazywałyby, że działanie tych lektyn jest podobne do tych zawartych w strączkach, orzechach czy zbożach, o czym pisałam w dietetycznym ringu pt. Strączki w Food Forum 2(12)/2016.

75 aktywnych substancji

Aloes zawiera ponad 75 potencjalnie aktywnych składników, które się identyfikuje w roślinach i według Światowej Organizacji Zdrowia jest najbardziej biologicznie czynną rośliną [4]. W aloesie znajdziemy [2,4,5]:

• Witaminy B1, B2, B6, C, β-karoten, cholina, kwas foliowy, α-tokoferol, niektóre źródła podają, że zawiera również witaminy: B3 oraz witaminę B12, ale nie brałabym tego poważnie, w szczególności co do witaminy B12 [1,2].
• Minerały: wapń, chlor, chrom, miedź, żelazo, magnez, , magnez, mangan, potas, fosfor, sód i cynk.
• Węglowodany: mannan czysty, mannan acetylowany, glukomannan acetylowany, glukogalaktomannan, galaktan, galaktogalakturan, arabinogalaktan, galaktoglukoarabinomannan, substancje pektynowe, ksylan, celuloza.
• Sacharydy: mannoza, glukoza, L-ramnoza, aldopentoza
• Aminokwasy: alanina, arginina , kwas asparaginowy , kwas glutaminowy , glicynę, histydynę, hydroksyprolinę, izoleucynę, leucynę, lizynę , metioninę , fenyloalaninę , prolinę , treonina , tyrozyna i walina.
• Białka: lektyny, substancje podobne do lektyny.
• Antrachinony/antrony: aloeemodyna, kwas aloesowy, antranol, aloina A i B (barbaloiny – gorzki smak), izobarbaloina, emodyna
• Enzymy: fosfataza alkaliczna, amylaza, karboksypeptydaza, cyklooksydaza, cyklooksygenaza, lipaza, oksydaza, karboksylaza fosfoenolopirogronianowa, dysmutaza ponadtlenkowa.
• Inne substancje: kwas arachidonowy, kwas γ-linolenowy, steroidy (kampesterol, cholesterol, sitosterol), triglicerydy, triterpenoidy, gibereliny, ligniny, sorbinian potasu, kwas salicylowy, kwas moczowy.

Każdy z tych związków ma swoje biologiczne oddziaływanie na organizm, ale podejrzewa się, że w aloesie kluczowe znaczenie może mieć również synergizm substancji, który nie został dokładnie poznany [4].

Polisacharydy

W skład żelu aloesowego wchodzą polisacharydy, których skład jest zmienny w zależności od gatunku, metod uprawy i rejonu, z którego roślina pochodzi. Mają działanie odtruwające, lekko przeczyszczające i wzmacniające system immunologiczny poprzez stymulację limfocytów typu B do produkcji przeciwciał. Indukują opsoniny (przeciwciała) we krwi, które usprawniają proces fagocytozy poprzez zmianę napięcia powierzchniowego błony komórkowej bakterii, co ułatwia ich pochłanianie przez krwinki białe [5,11]. Jednym z niesamowitych polisacharydów, do tej pory mało poznanym jest acemannan. Wykazano, że posiada następujące właściwości [2]: immunomodulujące poprzez zwiększenie poziomu przeciwciał, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, zwiększające aktywność limfocytów typu T o 50%, zwiększające aktywność makrofagów, co prowadzi do szybszego gojenia się ran. Z kolei zawarty w aloesie polisacharyd mannoza może osiągać korzystne efekty w zwalczaniu Candidy. Dla naszych jelit jest również prebiotykiem, który wspomaga pożyteczną florę bakteryjną [1].

Polifenole

Barbaloina i inne produkty szlaku fenylopropanoidowego są to związki polifenolowe i wykazują działanie przeciwutleniające poprzez hamowanie reakcji wolnorodnikowych oraz reakcji peroksydacji lipidów [2]. Zawarte w aloesie witamina C, beta karoten oraz witamina E również wspomagają te procesy.

Enzymy

Dodatkową ochronę przeciwko stanom zapalnym zapewniają zawarte w aloesie enzymy, w tym dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), o której wspomniałam również w artykule na temat młodego jęczmienia. Ma ona silne działanie odtruwające, neutralizujące wolne rodniki, a w naszym organizmie obok glutationu jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów [12]. Kolejny cennym aloesowym enzymem jest karboksypeptydaza, która zmniejsza odczyny zapalne i alergiczne [5].

Antrazwiązki (antraglikozydy)

Obecne w liściach aloesu antraglikozydy, m.in. aloina, izobarbaloina, antracen, emodyna, ester kwasu cynamonowego, kwas chryzofanowy, barbaloina, antranol, kwas aloesowy, aloeemodyna, olejki eteryczne oraz rezistannol działają przeciwbólowo, przeczyszczająco, mają działanie przeciwbakteryjne (Staphylococcus aureus, Helicobacter pylori), grzybobójcze (Aspergillus niger, Cladosporium herbarum, Fusarium moniliforme, Trichophyton mentagrophytes) i wirusobójcze [5].

Siła działania przeczyszczającego antraglikozydów zależy od rodzaju związku. Przeciwwskazaniem do stosowania tego typu związków są ostre choroby zapalne przewodu pokarmowego, niewydolność nerek, guzy krwawnicze odbytu i ciąża. Antrazwiązki występują również w korze kruszyny, liściach i owocach senesu, w korzeniach rzewienia i oczywiście w aloesie, ale bezpośrednio pod skórką. To jest rodzaj mleczka (lateksu), który wypływa po uszkodzeniu rośliny. Dostępne w handlu żele aloesowe do stosowania doustnego powinny mieć oznaczenie zawartości aloiny i podobnych związków [18,19,21,22]. Przygotowując preparat samodzielnie w domu np. z własnej parapetowej uprawy, można użyć cały liść na skórę, natomiast doustnie należy pamiętać o wykorzystywaniu jedynie wewnętrznego żelu z liścia (liść należy wyfiletować, jak rybę ze skóry), gdzie aloiny nie ma lub jest mało.

Sterole

Sterole mają działanie przeciwzapalne, a jeden z nich lupeol działa jako środek antyseptyczny i przeciwbólowy [2], ma również udokumentowane działanie antynowotworowe, antyzapalne i antybakteryjne [13,14].

ORMUS

Polisacharydy zawarte w aloesie są nośnikiem minerałów ORMUS[2], jest to specjalna postać minerałów jednoatomowych (lub dwuatomowych) odkrytych w starożytności, następnie zapomnianych i ponownie odkrytych przez alchemika Davida Radiusa Hudsona w latach siedemdziesiątych. ORMUS wykazują powinowactwo z naszymi stawami, układem nerwowym, odpornościowym, skórą, włosami, trzustką i wątrobą. Pomagają zbalansować wszystkie minerały w organizmie i usunąć niektóre toksyny i metale ciężkie. Działają również antynowotworowo, choć niestety brakuje w tej kwestii wiarygodnych badań. Największą zawartość ORMUS znajdziemy w soli z Morza Martwego, następnie w soli himalajskiej i najmniej w soli morskiej [1]. ORMUS są to metale, które są w takim stanie, że nie są już metalami tylko proszkiem dlatego nazywane są „białym złotem”, a ponadto elektrony w nich są tak poprzestawiane, że nie biorą udziału w reakcjach chemicznych. Duże ilości ORMUS oprócz soli można znaleźć w glebach wulkanicznych i tam Hudson dokonał odkrycia, jak również w aloesach, które na takiej glebie chętnie rosną. Hudson przeprowadził doświadczenie na chorym na raka i boreliozę psie, który po podaniu preparatu z ORMUS-em wyzdrowiał, po tym eksperymencie zaczęli się do niego zgłaszać chętni i efekty leczenia były równie spektakularne. Efekty lecznicze notowane są głównie w odniesieniu do nowotworów [15].

Zastosowanie aloesu

Z liści aloesu pozyskuje się dwa główne surowce: mleczko aloesowe zwane alona, które ma silne właściwości przeczyszczające oraz żel aloesowy (miąższ), który ma bardzo szerokie zastosowanie udokumentowane naukowo [5].

Ogólne

Przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, wzmacniające odporność organizmu, wspomagające regenerację i odbudowę tkanek, ściągające, odkażające, antynowotworowe. Aloes zawiera aż 6 substancji antyseptycznych [17].

Układ pokarmowy

Aloes pobudza wzrost dobroczynnych bakterii Lactobacillus. Sok z aloesu w stężeniu 5% promuje wzrost L. acidophilus, L. plantarum i L. casei [3]. Aloes hamuje rozwój streptokoków, grzybów  Candida albicans, gronkowców, jak również Helicobacter pylor, Salmonella, Shigella. Żel działa również prebiotycznie na florę jelitową. Ponadto działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, przyśpiesza gojenie nadżerek i owrzodzeń śluzówki żołądka i jelit. Wspomaga leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego [5]. Niestety nie wszystkie badania pokazują istotną statystycznie poprawę stanu zdrowia w porównaniu z grupą kontrolną [4].

Regulacja wagi i glukozy

Żel z aloesu może wpływać na poziom insuliny zmniejszając go, ponadto ma wpływ na florę bakteryjną – poprawiając ją i na zmniejszenie stanów zapalnych. Spożywanie aloesu może zatem zmniejszyć insulinooporność. Przeprowadzone dwumiesięczne badanie w Indiach na 5000 pacjentów (2/3 diabetycy), którzy spożywali codziennie 100g świeżego miąższu aloesu wykazało stabilizację porannych i poposiłkowych poziomów glukozy u wszystkich z wyjątkiem 177 pacjentów [5]. Pod wpływem spożywania aloesowego żelu w grupach badanych zaobserwowano korzystniejszy profil lipidowy [4].

Skóra

Aloes stosuje się na: otarcia, trądzik, problemy ze stawami (bóle, opuchlizna), przebarwienia, pieprzyki, oparzenia, egzemę, atopię, hemoroidy, ukąszenia, poparzenia meduzy, poparzenia bluszczem i innymi roślinami, łuszczycę, blizny, alergie skórne, nowotwór skóry, gronkowiec, trudno gojące się rany, rozstępy, pękające naczynka, żylaki, oparzenia słoneczne [1]. Aloes okazuje się również skuteczny w leczeniu odmrożeń oraz oparzeń po rentgeno- i radioterapii. W przypadku ukąszeń owadów, wystarczy zerwać liść rośliny, rozetrzeć i przyłożyć na miejsce ukąszenia [5]. Niestety niektóre badania pokazują, że żel aloesowy nie ma wpływu na tempo leczenia poparzeń po radioterapii, jak i zapobieganie tym zmianom [4,16].

W jednym z badań 83% pacjentów (w porównaniu do 7% stosujących placebo) stosujących kremy z aloesem odnotowało poprawę stanu skóry w łuszczycy, ponadto nie było nawrotów przez 12 miesięcy po zastosowaniu. Nie potwierdziło się to później w innych badaniach [4].

Przegląd badań przygotowany przez Feily i Namazi pokazuje, że podawanie aloesu doustnie myszom było skuteczne w przyśpieszeniu gojenia się ran, zmniejszyło liczbę i rozmiar brodawczaków, nowotworów i leiszmaniozy (choroby pasożytniczej wywołanej wiciowcami, przenoszonymi przez muchówki). Z badań wynika, że miejscowe stosowanie aloesu nie jest skuteczne w zapobieganiu poparzeniom popromiennym czy słonecznym. Natomiast odnotowano dużą skuteczność w opryszczce narządów płciowych, łuszczycy, wirusie brodawczaka ludzkiego, łojotokowym zapaleniu skóry, aftowym  zapaleniu jamy ustnej, suchości, liszaju płaskim, odmrożeniach, oparzeniach, gojeniu ran i stanach zapalnych [16].

Zawarty w aloesie glukomannan (polisacharyd bogaty w mannozę) i giberelina (roślinny hormon wzrostu), wchodzą w interakcje z receptorem czynnika wzrostu w fibroblastach, stymulując tym samym jego aktywność i proliferację, co z kolei zwiększa syntezę kolagenu po miejscowym i doustnym podaniu. Pod wpływem doustnego i miejscowego stosowania aloesu wzrasta synteza kwasu hialuronowego i siarczanu dermatanu (dawniej siarczan chondroityny) w tkance gojących się ran. Są również badania, które wskazują że suplementacja aloesem i przyśpieszone gojenie się może wynikać ze zwiększonego dopływu krwi, jak również zwiększonej aktywności fibroblastów i proliferacji kolagenu. Poprzez te właściwości również uważa się, że aloes może mieć działanie przeciw starzeniowe dla skóry. Mukopolisacharydy zawarte w aloesie pomagają wiązać wilgoć przez co skóra jest lepiej nawilżona [17].

Stomatologia

Aloes odgrywa znaczącą rolę w stomatologii, np. w leczeniu liszaja płaskiego, zwłóknień, nawracających aft, zapaleniu wyrostka zębodołowego, przyzębia, itp. W badaniach zostało potwierdzone szybsze gojenie się ran (np. po radioterapii), owrzodzeń, zmniejszona częstotliwość występowania stanów zapalnych np. w leczeniu kanałowym. Aloes może być stosowany jako alternatywny środek do leczenia zapalenia śluzówki wywołanej promieniowaniem czy kandydozą, płyny z aloesem wspomagają leczenie zapalenia dziąseł. Żel z aloesu w paście do zębów okazał się być skuteczniejszy w zwalczaniu bakterii powodujących próchnicę w porównaniu do innych past dostępnych na rynku. W porównaniu aktywności antybakteryjnej pasty z aloesem i dwóch popularnych past Colgate i Palmolive okazało się, że pierwsza była dużo skuteczniejsza w kontrolowaniu poziomu organizmów: Streptococcus mutans, Candida albicans, Lactobacillus acidophilus, Streptococcus mitis, Enterococcus faecalis, Prevotella intermedia, Peptostreptococcus anaerobius. Ponadto pasta z aloesem wykazała lepsze działanie antybakteryjne przeciw Streptococcus mitis pomimo braku dodatkowego fluoru. Z polipeptydów zawartych w aloesie można wykonywać kleje do protez które charakteryzują się niższą cytotoksycznością na fibroblasty dziąsłowe [2].

Skutki uboczne i przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem może być alergia na rośliny z rodziny Liliaceae, ciąża i karmienie piersią, ponieważ nie ma w tej grupie dokładnych badań. Są doniesienia, że aloes może stymulować skurcze macicy, a u kobiet karmiących powodować niepokój u dzieci i biegunki. Niektóre osoby mogą reagować na przyjmowanie żelu z aloesu zaczerwienieniem, pieczeniem i uczuciem kłucia. Reakcje alergiczne mogą występować głównie ze względu na antrachinony, takie jak aloiny i barbaloin (których w żelu nie powinno być). Ponadto skurcze brzucha, biegunka, czerwony mocz, zapalenie wątroby, zaparcia przy dłuższym stosowaniu. Przy długotrwałym stosowaniu pojawiły się doniesienia o zwiększonym ryzyku zachorowania na raka jelita grubego, ale badanie to było przeprowadzone na szczurach i w kontrolnym badaniu na myszach nie potwierdziło się. Efekt przeczyszczający może powodować zaburzenia równowagi elektrolitowej, w szczególności potasu. Długotrwałe stosowanie może przyczynić się do atonii (rozleniwienia) jelit grubego [2,5]. Szczególnie niekorzystna dla jelit może być aloina, ale największa jej ilość jest w soku z aloesu jeśli robiony jest z całych liści, natomiast gdy jest to żel z wewnętrznej części liścia aloiny jest mało lub nie ma wcale [18]. W produktach aloesowych dostępnych na rynku aloiny jest mało, na co firma powinna przedstawić stosowną dokumentację. Dłuższe stosowanie (doustne) produktów bogatych w aloinę, np. samodzielnie przygotowane soki na bazie liści aloesu mogą działać drażniąco i przeczyszczająco na jelita, a w konsekwencji powodować nowotwory [19,21]. Jedna z popularnych firm w Polsce oferujących produkty aloesowe podkreśla, że w procesie pozyskiwania miąższu odrzuca się skórę liścia aloesu, w której to zawarta jest aloina i emodyna [20].

Piśmiennictwo

1. Wolfe D., Superżywność. Jedzenie i medycyna przyszłości. Vivnte 2015.
2. Mangaiyarkarasi S.P.,Manigandan, Elumalai M., Cholan P.K., Kaur R.P., Benefits of Aloe vera in dentistry. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4439686/
3. Nagpal R.,Kaur V., Kumar M., Marotta F., Effect of Aloe vera juice on growth and activities of Lactobacilli in-vitro. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23762993
4. Foster M.,Hunter D., Samman S., Evaluation of the Nutritional and Metabolic Effects of Aloe vera. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92765/
5. Cieślik E., Turcza K., Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnegoAloe vera (L.) (Aloe barbadensis Mill.). Borgis – Postępy Fitoterapii 2/2015, s. 117-124. http://www.czytelniamedyczna.pl/5260,wlasciwosci-prozdrowotne-aloesu-zwyczajnego-aloe-vera-l-webb-aloe-barbadensis-mi.html
6. Białek M., Rutkowska J., Znaczenie kwasu γ-linolenowego w profilaktyce i terapii. Postępy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 892-904. http://www.phmd.pl/fulltxt.php?ICID=1162991
7. Materac E., Marczyński Z., Bodek K.H., Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromat. Chem. Toksykol. – XLVI, 2013, 2, str. 225 – 233.
8. Dobryniewski J., Szajda S.D., Waszkiewicz N., Zwierz K., Biologia niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Przegląd Lekarski 2007/64/2.
9. Różański H., Caprylic acid – kwas kaprylowy w lekach i suplementach, http://rozanski.li/1303/caprylic-acid-kwas-kaprylowy-w-lekach-i-suplementach/ (dostęp: 02.04.2016).
10. Szewczyk A., Hanczakowska E., Właściwości i zastosowanie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFA) i ich monoacylgliceroli (MCM), „Wiadomości Zootechniczne” 2010, XLVIII (1), http://www.izoo.krakow.pl/czasopisma/wiadzoot/2010/1/4Szewczyk.pdf (dostęp: 02.04.2016).
11. http://encyklopedia.pwn.pl/
12. Skrzycki M., Czeczot H., Zewnątrzkomórkowa dysmutaza ponadtlenkowa (EC-SOD) – budowa, właściwości i funkcje. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58: 301-311.
13. Saleem M., Lupeol, A Novel Anti-inflammatory and Anti-cancer Dietary Triterpene. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2764818/
14. Gallo M.B., Sarachine M.J., Biological Activities of Lupeol. International Journal of Biomedical and Pharmaceutical Sciences 3 (Special Issue 1): 46–66. https://www.researchgate.net/publication/227878150_Biological_Activities_of_Lupeol
15. Taylor R., The Magic and Mystery of ORMUS Elements. Nexus vol. 14, nr 2, 2007.
16. Feily A., Namazi MR., Aloe vera in dermatology: a brief review. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19218914
17. Gupta V.K., Malhotra S., Pharmacological attribute of Aloe vera: Revalidation through experimental and clinical studies. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3611630/
18. Haley M., What Is Aloin? https://www.aloe1.com/what-is-aloin/
19. Dniells S., Experts cool concerns over FDA Aloe vera carcinogenocity study. http://www.nutraingredients-usa.com/Research/Experts-cool-concerns-over-FDA-Aloe-vera-carcinogenicity-study
20. Cichosz G., Fenomen miąższu aloesowego „Forever Aloe Vera”, materiały wewnętrzne firmy Forever Living.
21. BoudreauD., Mellick P.W., OlsonG.R., Felton R.P., Thorn B.T., Beland F.A., Clear Evidence of Carcinogenic Activity by a Whole-Leaf Extract of Aloe barbadensis Miller (Aloe vera) in F344/N Rats. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3537128/
22. Krześniak L. M., Substancje lecznicze. Apteczka Ziołowa. Wyd. Sport i Turystyka. http://herbarium.republika.pl/ziololecznictwo/substancje_lecznicze.html

[1] Food and Drug Administration – Agencja Żywności i Leków.

[2] ORMUS – Orbitally Rearranged Monatomic Element or M-state element. Orbitalnie uporządkowane monoatomowe pierwiastki, które nie są w stanie metalu lecz w postaci szarego lub białawego proszku. M-state – oznacza, że jednak niektóre pierwiastki mogą być w formie dwuatomowej, co później odkryto. Należą do nich m.in. rod, iryd, złoto, platyna, pallad i miedź [15].

Artykuł napisała Iwona Wierzbicka dla Food Forum

Zamów prenumeratę Food Forum

Aloes – czytaj całość w PDF

Uwaga – ważne informacje, przeczytaj zanim zastosujesz lub skopiujesz.