Maca jest jednorocznym warzywem korzeniem z rodziny roślin krzyżowych, do których należą również m.in. brokuł, kalafior, kapusta, jarmuż. Rośnie w Andach peruwiańskich na wysokości 2700-4500 m.n.p.m. co daje jej pierwsze miejsce wśród roślin uprawnych na najwyższych wysokościach na świecie. Ponadto jest bardzo odporna na nieurodzajne gleby oraz niskie temperatury. Jest tradycyjną roślinnością spożywaną w Peru zarówno z powodu właściwości odżywczych jak i leczniczych. Według legendy maca była używana przez Inkaskich wojowników przed bitwami aby dodać im sił, a po bitwach była zakazana by chronić kobiety przed nadmiernym pożądaniem seksualnym

MACA

Łac. Lepidium meyenii, Lepidium peruvianum. Nazwa zwyczajowa: maka (maca), korzeń maki, żeń-szeń peruwiański

Maca pomimo, że nie zawiera fitoestrogenów, jak soja czy pluskawica wpływa regulująco na gospodarkę hormonalną poprzez obecność alkoloidów, które działają jako chemiczne inicjatory, pobudzając organizm do fizjologicznej regulacji.

Kilka ciekawostek:

• Częścią jadalną Macy jest korzeń, który przypomina rzodkiewkę lub rzepę, jest wielkości 5-7,5cm. Macę się suszy i gotuje lub ściera na proszek.
• Maca jest adaptogenem, co oznacza że działa tam gdzie jest potrzebna, dopasowuje się niejako do problemu, równoważy gospodarkę hormonalną, układ nerwowy, krwionośny oraz mięśniowy.
• GLS blokują wychwyt jodu przez tarczycę, przez co osoby z niedoczynnością tarczycy powinny unikać tzw. zielonych soków i Maci w dużych ilościach.
• Badania nad macą pokazują, że może mieć korzystny wpływ na łagodzenie dolegliwości okołomenopauzalnych, zwiększa się poziom gonadotropin FSH i LH. (Fitosterole i inne substancje czynne).

Mace przypisuje się właściwości lecznicze i afrodyzjakalne. Stosowana jest jako środek na wzmocnienie sił witalnych i seksualnych, regulator gospodarki hormonalnej oraz poprawę funkcji tarczycy. W XV i XVI w. była tak popularna, że używano jej jako waluty, później zapomniana.

Ponowne stała się popularna w latach 1961, kiedy to wybitna peruwiańska uczona w dziedzinie biologii dr Gloria Chacon de Povici opublikowała swoje badania na temat wpływu Macy na płodność zwierząt, a następnie ludzi. W 1997 r podczas konferencji dotyczącej spowolniania procesów starzenia (Anti-Aging Medical Conference) w USA, maca została zaproponowana jako alternatywa dla hormonalnej terapii zastępczej u kobiet w okresie menopauzy. Maca pomimo, że nie zawiera fitoestrogenów, jak soja czy pluskawica wpływa regulująco na gospodarkę hormonalną poprzez obecność alkoloidów, które działają jako chemiczne inicjatory, pobudzając organizm do fizjologicznej regulacji. Dzięki tym właściwościom maca zyskała miano adaptogenu, czyli rośliny, która działa tam gdzie jest problem, dopasowuje się niejako do potrzeb, reguluje, normalizuje, daje sygnał organizmowi by sam się naprawiał.

Obecnie maca przeżywa rozkwit swojej popularności jako produkt superfood, czyli taki jaki ma wyjątkowe właściwości dla organizmu i jest niemal panaceum na wszelkie problemy zdrowotne.

Częścią jadalną Macy jest korzeń, który przypomina rzodkiewkę lub rzepę, jest wielkości 5-7,5cm. Macę się suszy i gotuje lub ściera na proszek. W smaku jest słodko – gorzka, przez co nie każdy przepada za tym warzywem. Kolor szaro – brązowy lub w zależności od odmiany: żółty, czerwony, czarny.

Maca adaptogenem

Maca jest adaptogenem, co oznacza że działa tam gdzie jest potrzebna, dopasowuje się niejako do problemu, równoważy gospodarkę hormonalną, układ nerwowy, krwionośny oraz mięśniowy.

Wg Mikołaja Lazarewa, rosyjskiego naukowca, który po raz pierwszy stworzył definicję adaptogen to substancja odżywcza, która redukuje stres fizyczny, chemiczny oraz biologiczny organizmu, pozwalając mu się uodpornić na trudne warunki, ponadto nie oddziaływując toksycznie, normalizuje funkcje fizjologiczne organizmu poprzez minimalny wpływ. Przykładami innych adaptogenów są: żeń-szeń, miłorząb japoński, różeniec górski.

Skład odżywczy

Maca składa się w 59% z węglowodanów i 10% z białek. Białka macy zawierają 20 aminokwasów, z czego 7 jest niezbędnych, przez co jest niemal pełnowartościowym pokarmem pod względem białka. 2% korzenia składa się z tłuszczów, głównie kwasu linolowego (omega 6), ale również palmitynowego (nasyconego kwasu tłuszczowego) oraz oleinowego (omega 9 – jednonienasyconego). Maca składa się z 21 pierwiastków śladowych, jest bogata jest w wapń (150-500mg), magnez, potas (1600-2000mg), fosfor (300-350mg), siarkę, sód, żelazo (16,6mg), cynk (16mg), jod, miedź (5,9mg), selen, bizmut, mangan, krzem, witaminy: B1, B2, C, E.

Obfituje w dużą ilość biologicznie czynnych związków: katechiny, izotiocyjaniany (zawierające siarkę – mogą zmniejszać liczbę przedrakowych zmian w przewodzie pokarmowym), alkaloidy, glukozynolany GLS (glikozydowe połączenia siarkowe o właściwościach antynowotworowych).

Ponadto substancje czynne: taniny, saponiny, fitosterole (sitosterol 45,5%, kampfesterol 27,3%, ergosterol 13,6%, brasikasterol 9,1%, ergostadienol 4,15%), flawonoidy, karotenoidy.

Maca i glukozynolany (GLS)

Glukozynolany są to roślinne siarkowe glikozydy, które zawierają cząsteczkę β-D-glukozy, siarkę oraz łańcuch boczny o strukturze alifatycznej lub aromatycznej.

To te same substancje, które znajdziemy w każdej roślinie krzyżowej. Zarówno glukozynolany jak i produkty ich rozpadu działają antynowotworowo poprzez różne mechanizmy, jak i anty grzybiczo. Badania dowiodły, że najsilniejsze działanie przeciwgrzybicze wykazywały produkty degradacji GLS brokułu, najniższe produkty degradacji GLS rzodkiewki.

GLS to naturalne pestycydy, produkty ich rozpadu wykazują toksyczność w stosunku do wielu grzybów, wirusów i bakterii, w tym również do Helicobacter pylori.

GLS w nadmiarze mogą wykazywać właściwości wolotwórcze (goitrogenne) oraz mutagenne. GLS blokują wychwyt jodu przez tarczycę, przez co osoby z niedoczynnością tarczycy powinny unikać tzw. zielonych soków i Maci w dużych ilościach.

Fitosterole

Są to steroidy występujące we frakcji lipidowej różnych roślin leczniczych. Mogą zmniejszać stany zapalne, łagodzić przewlekłe choroby układu nerwowego, zmniejszać ryzyko chorób z autoagresji, wzmacniać odporność organizmu, obniżają produkcję cytokin w przebiegu procesów zapalnych, przez co zmniejszają poziom odczuwanego bólu, mogą mieć znaczenie prewencyjne przed nowotworami, przyśpieszają regenerację powysiłkową, działają antyoksydacyjnie, zmniejszają dolegliwości okołomenopauzalne. Niektóre fitosterole mogą mieć działanie cytotoksyczne na komórki nowotworowe, niestety czasami również i na zdrowe. Mobilizują układ immunologiczny.

Taniny

To substancje garbnikowe, mogą mieć działanie ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, mogą hamować tworzenie się nadtlenków (np. wodoru, w przypadku zbyt dużej podaży jodu), działają przeciw mutagennie i przeciwnowotworowo. Działanie uzależnione jest od rodzaju garbnika.

Taniny wiążą białka, minerały oraz jony metali tworząc niedostępne kompleksy. Przez to uznane zostały za substancje antyodżywcze. Jednak maca nie ma ich tak dużo jak np. aronia. Taniny dają wyjątkowo cierpki posmak. Mają właściwości antynowotworowe, wykazują aktywność przeciwbakteryjną i są w stanie modyfikować mikroflorę jamy ustnej i jelit eliminując organizmy patogenne. Mają działanie antywolnorodnikowe.

Saponiny

To substancje pieniące, występują m.in. w orzechach wykorzystywanych do prania (Sapindus Mukorossi). Znajdziemy je również na powierzchni komosy ryżowej i z tego powodu powinna być płukana przed spożyciem. W Macy jest ich na tyle mało, że nie powinno mieć znaczenia dla organizmu. Saponiny mają zdolności hemolizowania erytrocytów (uszkodzenia ich błon komórkowych) oraz wiązania cholesterolu  występującego m.in. w błonach komórkowych co jest zjawiskiem niekorzystnym (cholesterol jest nam potrzebny). Ponadto w zależności od saponiny, mogą podrażniać śluzówkę, zwiększając wydzielanie śluzu (bluszcz), działają przeciwzapalnie (lukrecja), przeciwobrzękowo (kasztanowiec), psychopobudająco (żeń-szeń), moczopędnie.

• Maca jest adaptogenem i regulatorem hormonalnym, może „leczyć” bezpłodność.
• Przez swoje zdolności do adaptacji „poprawia” to co jest w gorszej kondycji.
• Podnosi poziom energii, wytrzymałość, natlenienie krwi, odporność na stres, produkcję neurotransmiterów, poprawia libido.
• Poprawia funkcjonowanie nadnerczy i tarczycy.

Maca – może mieć korzystny wpływ  w dolegliwościach:

• Anemia
• Chroniczne zmęczenie
• Depresja
• Niepłodność
• Słabe libido
• Niedożywienie
• Menopauza
• Dolegliwości menstruacyjne
• Słaba pamięć
• Gruźlica
• Stres
• Nowotwory
• Białaczka
• Regeneracja w sporcie
• Zaburzenia hormonalne
• Niedoczynność tarczycy
• Problem z nadnerczami
• Osteoporoza
• Odporność organizmu
• AIDS

Maca, a płodność

• Badania nad macą pokazują, że może mieć korzystny wpływ na łagodzenie dolegliwości okołomenopauzalnych, zwiększa się poziom gonadotropin FSH i LH. (Fitosterole i inne substancje czynne).
• Wpływa na gospodarkę hormonalną, normalizując ją najprawdopodobniej poprzez fitosterole, które mogą być prekursorami do produkcji hormonów steroidowych.
• Składniki maca zwiększają ukrwienie narządów płciowych, przez co maca zaliczana jest do afrodyzjaków, ale może zwiększyć dolegliwości bólowe w przypadku przerostu (stanu zapalnego) prostaty, z powodu zwiększenia przepływu krwi przez narządy płciowe.
• Alkaloidy macy stymulują spermatogenezę i mogą poprawiać płodność u mężczyzn. Zwiększa się liczba i ruchliwość plemników.
• Niektóre badania nie potwierdzają wpływu na męską gospodarkę hormonalną.

Dawkowanie

• Dawkowanie dzienne 3g proszku przez co najmniej 4 miesiące. David Wolfe proponuje minimum 10g, a nawet 20g. Można zaczynać z mniejszymi dawkami, stale zwiększając po adaptacji organizmu. Mieszkańcy Andów jedzą Macę po ugotowaniu, w sezonie letnim w postaci soku, spożywając jej 20-100 g dziennie.

Suplementacja

W przypadku zaburzeń hormonanych u kobiet macę można łączyć z:

• Pregnenolon
• Black Cohosh – Pluskwica Groniasta
• DIM – wyciąg z roślin krzyżowych (reguluje poziom estrogenu)
• DHEA
• Wild Yam Root – Dziki Pochrzyn
• Nettle Root – Pokrzywa
• Passion Flower – Męczennica

Jak wykorzystać?

Macę można dodawać do koktajli, herbat, kaw, mleka kokosowego, łączyć z kakao i cynamonem. Można użyć przy produkcji deserów, słodkich przekąsek, sałatek, dressingów, dżemów, zup czy bulionów. Proszek Macy to świetny emulgator łączący np. olej ze skrobią.

Mój ulubiony napój z Macą:

• 10g maca
• 5g kakao raw
• 2-5g cukru kokosowego lub prawdziwego miodu
• Łyżka oleju kokosowego

Przepis z macą – superfood smoothie:

• 10g maca
• 5g spirulina
• 5g chlorella
• 5g acerola
• 2 surowe żółtka
• 1 duży dojrzały banan
• Woda – w zależności od stopnia płynności
• Wszystko miksujemy w blenderze.

Maca – wyjątkowy adaptogen- czytaj całość w pdf

Literatura:

• Wolfe : Superfoods. The Food and Medicine of the Future. North Atlantic Books Berkeley, California 2009.
• Manheim J.: The Healthy Green Drink Diet. Skyhorse Publishing 2012.
• Lamer-Zarwska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. Wydawnictow Lekarskie PZWL 2007.Góralska K., Dynowska M.: Przeciwgrzybicze właściwości glukozynolanów – minimalne stężenie hamujące (MIC). Mikologia Lekarska 2012, tom 19, nr 1, 12-16. http://cornetis.pl/artykul/5507.html (Dostęp 5.12.2015).
• Ostrowski-Meissner H., Kapczyński W., Mścisz A., Lutomski J.: Próba zastosowania Maca (Lepidium peruvianum) u kobiet w okresie wczesnej postmenopauzy. Borgis – Postępy Fitoterapii 1/2003, s. 19-27.
• Gonzales G.F., Córdova A., Vega K., Chung A., Villena A., Góñez C.: Effect of Lepidium meyenii (Maca), a root with aphrodisiac and fertility-enhancing properties, on serum reproductive hormone levels in adult healthy men., ,. Journal of Endocrinology (2003) 176, 163–168.
• Olszak: Glukozynolany. Marcelina http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Glukozynolany (Dostęp 5.12.2015).WebMED: Find a Vitamin or Supplement – Maca. http://www.webmd.com/vitamins-supplements http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-555-maca.aspx?activeIngredientId=555&activeIngredientName=maca&source=1 (Data dostępu: 5.12.2015).
• Różański H.: Maca – Lepidium peruvianum. http://rozanski.li/37/maca-lepidium-peruvianum-lepidium-meyenii/ (Dostęp: 5.12.2015)

Artykuł napisała Iwona Wierzbicka dla Food Forum

Zamów prenumeratę Food Forum

Uwaga: ważne informacje, przeczytaj zanim zastosujesz lub skopiujesz.